Birçok kanser hastası tedavisi sırasında kemoterapi almaktadır. Kemoterapi; kanser hücrelerine sitotoksik etki yaparken hastada bazı yan etkileri de oluşturmaktadır.
Bu etkileri sıralayacak olursak:
1-Kemik iliğine etkileri:
—Kırmızı hücreler azalır (anemi)
—Akyuvarlar azalır (enfeksiyon)
—Trombositler azalır (kanamaya eğilim)
2-Gastro intesitinal sistem üzerindeki etkileri:
—Bulantı, kusma
—Stomatitis (oral mukozanın infeksiyonu)
—Anoreksi
—Ülser
—Diyare ( ishal )
3-Saç folükülüne etkileri:
—Alopesi
—Saç kaybı
Kemoterapinin bu yan etkilerini azaltmak için yeni yaklaşımlara ihtiyaç vardır. Besinler, gösterdiği anti kanser özelliği ile kemoterapide yeni ufuklar açmaktadır.
Kemoterapi Döneminde Beslenme
Yan etkileri artıran ve uzak durulması gerekenler:
* Yağlı, acı, ekşi ve tatlı gıdalar
* Sindirimi zor olan gıdalar (soğan, sarmısak, lahana, karnabahar, salatalık, bakla, kuru bakliyat, bezeyle, havuç, turp, fasulye gibi)
* Ekşi meyve ve sebzeler (domates, portakal, mandalina gibi)
* Baharat
* Bal
* Portakal suyu gibi asitli ve ekşi içecekler
* Çay, kahve
* Kola, gazoz gibi gazlı içecekler
* Kızartmalar
* Çiğ sebze-meyveler
* Aşırı sıcak ve soğuk besinleri tüketmeyin
* Yapay madde bulunduran besinlerden ve içecekler
* Çiğ sebze-meyveler
* Aşırı sıcak ve soğuk besinler
Yan etkiler döneminde tüketilmesi gerekenler:
* Bol su
* Adaçayı, nane çayı, kuşburnu, papatya, ıhlamur gibi bitkisel çaylar
* Sebze-meyve ( çiğ değil, pişmiş )
* Sütlü, az şekerli tatlılar (sütlaç, muhallebi vs.)
* Çorbalar
* Yumuşak peynirler
* Yoğurt
* Patates püresi
* Rendelenmiş ya da öğütülmüş yiyecekler
* Haşlanmış ya da fırında pişmiş balık veya tavuk
* Kırmızı eti az tüketin. Izgara, haşlanmış ya da fırında hazırlanmalı
* Aşırı sıcak ve aşırı soğuk değil ılık gıdalar
* Folik asitten zengin soya fasulyesi ve unu, soğan, kuru fasulye, nohut ve brokoli gibi besinler
* E vitamini içeren ceviz, badem ve fındık gibi kuruyemişler
* Yağ ve tuz içeriği düşük besinler
* Brokoli, lahana, sarımsak, soğan, turp, kereviz, yeşil yapraklı sebzeler, domates, baklagiller, kırmızıbiber, roka ve maydanoz
Peki kemoterapinin olumsuz etkilerini azaltan antioksidant besinler nelerdir?
E Vitamini
Çalışmalarda, vitamin E’ nin dxorubucin, vincristine, dacarbazin, cisplastinve tamoxifen gibi anti kanser ilaçların sitotoksik etkilerini arttırdığı ve kanserin yavaşlamasında olumlu etkilerinin olduğu görülmüştür.
Labaratuvar hayvanı çalışmalarında paranteral E vitamini uygulamasının bu ilaçların anti kanser etkisini arttırdığı görülmüştür.
E vitamini, kemoterapinin yol açtığı stomatitisin iyileşmesini kolaylaştırdığı bilinmektedir. Wadleigh ve arkadaşları, stomatit gelişmiş hastalarda tropikal E vitamini etkisini 18 hastada incelemişler. Günde 2 kez 1ml vitamin E içeren yağ (400Iu/ml) verilmiş ve çalışma sonuçlarında kemoterapi alan 9 hastanın 6’sında 4 gün içinde ağız lezyonlarında iyileşme görmüşlerdir.
Bu gibi çalışma sonuçlarına dayanılarak kanser hastalarında kemoterapi tedavisi sırasında beslenmelerinde yeterli E vitamini olması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.
C Vitamini
Yapılan çalışmalarda C vitamininin doxoruicin, cisplatin, paclitaxel, dacarbazin, 5-FV, bleoycn gibi kemoterapik ilaçların sitotoxik etkisini arttırdığını göstermiştir. C vitamini, akciğer kanser hücrelerinin dayanıklılığını kısmi olarak azalttığı ve ilaç birikimini arttırdığını ortaya koymuştur.
1000mg C vitamini desteğinin ortaya çıkan kromozal hasarı ve kemoterapinin yol açtığı karsinogeneziz riskini azaltabileceğini göstermiştir.
Bu nedenle de gerek bağışıklık sisteminin artmasında gerek enfeksiyona yakalanma riski oldukça yüksek olan bu hastalarda kemoterapi sırasında oluşan bu durumların azalmasında C vitamini desteğine muhakkak ihtiyaç duyulduğu görülmüştür.
Glutamin
Glutamin gastrointestinal sistemin hızlı gelişen hücreleri için primer enerji kaynağıdır. Kemoterapi süresince glutamin suplementasyonunun, antineoplastik ilaçların yol açtığı gastrointesitinal yaraları azalttığı gösterildi. Özellkle 5-FV ve methotrexaten gibi kemoterapi ilaçların yarattığı ağır iltihabi durumu azaltmaktadır.
Muscaritoli e arkadaşlarının yaptığı vaka-kontrol çalışmasında, kemoterapiden 3 gün önce başlanıp, ortalama 18 gün boyunca günde 3 kez olmak üzere 6 gr glutamin verilmiş. Sonuç olarak ise vakalardaki oluşan ishalin süresi ve ciddiyetinin azaldığı görülmüştür.
Selenyum
Selenyum tedavisi, daha az lökopeni, kolonda uyarıcı faktörün daha az kullanımı ve daha az kan transfüzyonlarına ihtiyaç duyulması ile ilişkili olarak kemoterapide ihtiyaç duyulan bir mineraldir.
Tedavide yan etkileri azaltacak BESLENME
Sinnamic asit * Meyve, sebze, kahve
Flavonoidler *Sebze, meyve, narenciye
Kaşetinler, kuarsetinler, izoflavonlar *Maydanoz, sarımsak, tahıl, çay, soya
Indoller *Lahanagiller
Isotiyosiyononlar *Lahanagiller
Lignanlar *Tam tahıl, keten tohumu
Organosülfür *Sarımsak, soğan
Terpenler *Narenciye, baharatlar