BULANTI – KUSMA
Bulantı ve kusma kanser tedavisinde sık olarak ortaya çıkan ve kolaylıkla yönetilebilen bir yan etki olmasına rağmen hasta ve hasta yakınları için en çekinilen ve sorulan yan etkidir. Bulantı ve kusma yönetiminde önemli olan hastanın yaşam kalitesini bozmadan doğru ve etkin tedavi yöntemleri ve uygulamalarla yan etkiyi kontrol altına alabilmektir.
Kemoterapiye bağlı gelişen bulantıyı ortaya çıkış süresine göre üç farklı gruba ayırabiliriz.
- Akut bulantı: Sıklıkla kemoterapinin verilmesi ile birlikte ilk 1-2 saatte başlayıp 4-6. saatlerde en yoğun şekilde hissedilir.
- Gecikmiş bulantı: Kemoterapiden 24 saat sonra ortaya çıkar. Özellikle yüksek doz sisplatin içeren kemoterapi rejimlerinin kullanıldığı durumlarda tedaviden 24 saat sonra başlayıp 2. ve 3. günde en yoğun hissedilen düzeye ulaşır. Bulantı engelleyici ilaçların zamanında kullanımı ile önlenebilir.
- Beklenti, anksiyete bulantısı: Daha önce uygulanan kemoterapi tedavisinde yoğun bulantı gelişmişse bunun yarattığı sıkıntıya bağlı gelişen ve kemoterapi öncesi başlayan bulantıdır.
Kemoterapi ve sindirim sistemi organlarının etkilendiği radyoterapi tedavisi alan kanser hastalarında bulantı ve kusma gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Ancak bazı kişilerde veya bazı tedavi protokolleri sonrasında bulantı ve kusma sorunu hiç yaşanmayabilir. Her konuda olduğu gibi yan etkiler de kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Bazı hususlara dikkat ederek kanser tedavisinde gelişen bulantı ve kusma şikayetlerinizi azaltabilir veya ortadan kaldırmak için önlemler alabilirsiniz.
- Bu durumda yapacağınız ilk önce doktorunuzun önerdiği bulantı giderici ilaçları tam olarak uygulamak. Kemoterapi aldığınız günden itibaren bulantınız olmasa dahi ilaçlarınızı düzenli olarak almalısınız. Burada önemli olan bulantı ve kusma hissini hiç başlatmadan durdurmak ve böylece ileri de gelişebilecek beklentili bulantı kusmayı önlemek.
- Sabah uyandığınızda yataktan kalkmadan önce 1 – 2 parça hafif kızarmış ekmek, etimek, leblebi gibi yiyecekler yiyip 5 dakika daha yatın, sonra birkaç dakika yatakta oturun ve yavaşça ayağa kalkın.
- Günde 3 büyük ana öğün yerine, daha küçük porsiyonlardan oluşan 6 – 8 öğün yemeyi tercih edin. Azar azar ve sık beslenin.
- Aç karna ve öğünlerinizde sıvı tüketiminden kaçının, ara öğünlerde sıvı almaya çalışın. Öğün öncesi 30 dakikalık sürede sıvı almayın, yemekten 30 dakika sonrasında yine sıvı tüketimine devam edin. Sıvıyı mutlaka yudum yudum tüketin, bardak dolusu içtiğiniz sıvı mide bulantısı hatta ani kusmaya neden olabilir.
- Ağzınızdaki kötü tadı uzaklaştırmak için yemekten önce 1 çay kaşığı karbonat, 1 çay kaşığı tuz ve 1 bardak ılık su karışımından oluşan gargara ile ağzınızı çalkalayın.
- Naneli, zencefilli ve limonlu şekerler bulantınızı hafifletebilir ve ağzınızdaki kötü tadın azalmasına yardımcı olabilir.
- Keskin ve rahatsız edici kokusu olmayan, hafif ve tost, galeta gibi kuru yiyecekleri daha çok tercih etmeye çalışın.
- Çok baharatlı, acılı ve sıcak yemekler yerine yumuşak ve oda ısısında veya ılık hatta biraz soğuk yenebilen gıdaları tercih edin.
- Aşırı tatlı, yağlı (kavurma, kızartma vb.) gıdalardan kaçının.
- Yemek pişiriminde çevrenizden yardım isteyin. Yemek yapılırken yemek kokusuna maruz kalmayın.
- Dağınık – gürültülü - yemek kokusu olmayan, temiz, havalandırılmış ve keyif alacağınız bir ortamda yemeğinizi yemeyi tercih edin.
- Eğer her şeye rağmen bulantı sorunu yaşıyorsanız, bulantı önleyici tedavinizin yeniden düzenlenmesi için hekiminize veya sağlık kurumuna başvurun.
- Bol miktarda kusma sorunu yaşıyorsanız, dehidratasyon (vücudun sıvı ve elektrolit kaybı) önemli bir sorun olabilir. Bu süreçte sıvı almaya mutlaka devam edin. Eğer yeterli miktarda sıvı alamıyorsanız mutlaka hekiminize veya sağlık kurumuna başvurun.